Cykl miesiączkowy – długość, fazy, dni płodne, zaburzenia cyklu

Co to jest cykl miesiączkowy?

Cykl miesiączkowy to następujące po sobie w organizmie kobiety płodnej określone fazy przygotowujące organizm do zapłodnienia komórki jajowej i do zajścia w ciążę. Cykl miesiączkowy nazywany jest także cyklem owulacyjnym lub menstruacyjnym. Z chemicznego punktu widzenia to cykl zmian uwarunkowanych zmianami w poziomie hormonów w organizmie kobiety, mowa przede wszystkim o estrogenie, progesteronie, FSH, czyli hormonie folikulotropowym oraz o FH, hormonie luteinizującym. Pierwsza miesiączka pojawia się zazwyczaj między 10 a 15 rokiem życia, ale to sprawa bardzo indywidualna i są możliwe odstępstwa od tej reguły. Cykle miesiączkowe kończą się natomiast w czasie menopauzy, która u większości kobiet pojawia się między 45 a 55 rokiem życia.

Ile trwa cykl miesiączkowy?

Cykl miesiączkowy średnio trwa 28 dni. Zdarzają się jednak odchyły w jedną bądź drugą stronę – u niektórych kobiet zdarzają się cykle trwające zaledwie 21 dni, u innych ten czas jest znacznie dłuższy i sięga 35 dni (a nawet więcej). Jednorazowe odchylenia od normy są czymś normalnym na przykład u młodych dziewcząt, które miesiączkują od niedawna, ale nieregularność może być spowodowana wieloma czynnikami typu podróż, stres, nadmierny wysiłek, restrykcyjna dieta, infekcja. W innych przypadkach nieregularność, zwłaszcza jeśli utrzymuje się dłużej, może wskazywać na choroby związane z tarczycą, wysokim poziomem prolaktyny czy na zespół policystycznych jajników, i w takiej sytuacji najlepiej jak najszybciej skontaktować się z ginekologiem. Ogólnie uznaje się odchylenia na poziomie 2-4 dni między cyklami za normalne, ginekolodzy zwracają też uwagę, że bardziej istotna jest regularność, a nie długość cyklu.

Fazy cyklu miesiączkowego

Pierwszym dniem cyklu miesiączkowego zawsze jest pierwszy dzień miesiączki. To do niego zaczynają się wszelkie obliczenia, mające na przykład na celu stworzenie swojego kalendarza miesiączkowego. Tym samym ostatni dzień przed kolejną miesiączką to ostatni dzień całego cyklu. Za pierwszą fazę cyklu miesiączkowego uznawana jest menstruacja, która może trwać od 3 do 7 dni (najczęściej 5). Wtedy to spada poziom hormonów, co prowadzi do złuszczenia się błony macicy, która jest następnie wydalana razem z krwią. Niski poziom estrogenu odpowiada za szybszą przemianę materii, co może skutkować drobnym spadkiem wagi, ale też może wywoływać pewne przypadłości typu bóle krzyżów, brzucha, senność; osobnym problem są oczywiście bolesne, nieraz bardzo, wymagające interwencji farmakologicznej, miesiączki. Drugą fazą cyklu miesiączkowego jest tak zwana faza folikularna, przyjmuje się, że trwa średnio od 6 do 13 dnia cyklu. W tym czasie rośnie poziom estrogenu, co przekłada się zarówno na zdrowy wygląd (błyszczące włosy, ładna cera), jak i na podniesienie nastroju, nazywane przez lekarzy euforią pomenstruacyjną. Tuż po fazie folikularnej zaczyna się owulacja (a więc pęknięcie pęcherzyka z komórką jajową). To czas maksymalnego stężenia estrogenów i podniesienia poziomu leteiny. Kobieta czuje się wtedy pełna życia, nabiera też apetytu na seks. W czasie owulacji mogą się u niektórych kobiet pojawić drobne plamienia, może także podnieść się temperatura ciała, co nie świadczy jednak o stanie chorobowym. Ostatnią fazą cyklu miesiączkowego jest faza lutealna, w idealnym scenariuszu rozpoczyna się dnia 15, zaś kończy 28. Jako że rośne poziom progesteronu, organizm wolniej trawi, zatrzymuje też wodę, co może zaowocować delikatnym skokiem wagi. Przed kolejną miesiączką panie mogą czuć się rozdrażnione, mieć wahania nastrojów – to tak zwany zespół napięcia przedmiesiączkowego, PMS.

Cykl miesiączkowy – dni płodne

Znając czas cyklu miesiączkowego mierzonego regularnie przez kilka miesięcy, z zaznaczaniem konkretnych jego faz, można w miarę dokładnie ustalić, kiedy dochodzi do owulacji (oczywiście można to także ustalić w inny sposób, mierząc poziom progesteronu, wykonując test owulacyjny czy dopochwowe USG, ale to raczej metody praktykowane w przypadku problemów z zajściem w ciążę). Idealne dni płodne to przede wszystkim dzień przed owulacją i dzień samej owulacji, przypadający mniej więcej na 14 dzień cyklu (lub, inaczej, na 14 dni przed końcem cyklu). Komórka jajowa uwolniona do jajowodów żyje mniej więcej 24-48 godzin, potem zaczyna obumierać, a w przypadku braku zapłodnienia zostanie usunięta przy następnej menstruacji. W praktyce jednak za dni płodne uważa się najczęściej okres około 7 dni przed owulacją i 3-4 dni po niej: wynika to z tego względu, że cykle są różne, mogą być odchyły o kilka dni, a poza tym męski plemnik jest w stanie przetrwać w drogach rodnych 3, a w wyjątkowych sytuacjach nawet 7 dni! W tej ostatniej sytuacji więc, choć rzadko, nawet stosunek na tydzień przed owulacją może się zakończyć zapłodnieniem.

Ogólnie kalendarzyk miesiączkowy, zwany czasem także małżeńskim, sprawdza się dobrze w sytuacji, gdy miesiączki są regularne, a w życiu nie zachodzą zmiany, typu zażywanie leków, zmiany diety, nagły stres, które mogą cykl rozchwiać. Kolejnym czynnikiem jest przestrzeganie czasu wstrzemięźliwości seksualnej. Szacuje się, że kilkanaście na 100 kobiet, które prowadzą kalendarzyk miesiączkowy, mimo wszystko zajdzie w ciążę.

Zaburzenia cyklu miesiączkowego

Do zaburzeń cyklu miesiączkowego zalicza się przede wszystkim te związane z jego regularnością, ale też obfitością krwawień (menorrhagia) oraz nasilenia objawów bólowych w czasie menstruacji (dysmonorrhea). Do nieprawidłowości zalicza się częste miesiączkowania, kiedy to cykl jest krótszy niż 22 dni, a także rzadkie miesiączkowanie – cykl pojawia się co 35 do 90 dni. Przyczynami tej ostatniej może być zespół policystycznych jajników (PCOS), niewydolność jajników, choroby przewlekłe, ale też zbyt wysoka waga (otyłość), a nawet ciąża urojona. W uregulowaniu cyklów miesiączkowych w przypadku, kiedy nie jest to związane z żadną chorobą, często wystarczy odpowiednia aktywność fizyczna (spadek wagi), zbilansowana dieta, unikanie stresu, a także preparaty ziołowe (przykładem cynamon, imbir, kolendra).

Brak miesiączki – przyczyny

Brak miesiączki, zwany naukowo amenorrheą, może mieć dwie różne przyczyny. Pierwszym są przyczyny pierwotne, czyli brak krwawień mimo wieku, w którym dziewczyna powinna już miesiączkować. Tutaj w grę mogą wchodzić na przykład jakieś problemy natury anatomicznej, przykładem zarośnięcie błony dziewiczej. Mogą to też jednak być zaburzenia genetyczne wiążące się z cyklem miesiączkowym – zespół Turnera lub zespół braku wrażliwości na androgeny. Trzeci powód może być związany z nadmiernym wysiłkiem (wyczynowo uprawiany sport), restrykcyjną dietą lub przewlekłym silnym stresem.

Druga z przyczyn nazywana jest wtórną – mowa o niej, gdy kobieta, która wcześniej miesiączkowała, przez 3 lub więcej miesięcy nie ma cyklu miesiączkowego. Najczęstszą przyczyną takiego stanu rzeczy jest… ciąża. Kolejnymi i te znane z przyczyn pierwotnych: nieprawidłowa dieta, stres, nadmierny wysiłek, wpływ zażywanych właśnie leków. Przyczyny wtórne mogą jednak także wynikać z wielu schorzeń, przykładem hiperprolaktynemia, zespół policystycznych jajników (PCOS) lub niedoczynność tarczycy.