Badanie cukru – przygotowanie, normy, cena

Glukoza – co to jest?

Glukoza, nazywana też D-glukozą, pod względem chemicznym to monosacharyd, cukier prosty, powszechnie występujący na przykład w owocach czy w miodzie. To ciało stałe, o białej barwie, łatwo rozpuszczające się w wodzie, posiadające zdolność szybkiej krystalizacji, o słodkim smaku (choć o wiele mniej słodszym niż przykładowo sacharoza). Powstaje w roślinach podczas fotosyntezy. Są takie, które produkują jej wyjątkowo dużo, czego najlepszym przykładem winogrona – nazywana nawet bywa cukrem gronowym. W organizmie człowieka glukoza, która jest dla nas najłatwiej przyswajalnym cukrem, pełni rolę „paliwa”, jest najważniejszą substancją energetyczną, dzięki której prawidłowo funkcjonują komórki. Za regulowanie jej stężenia we krwi odpowiada trzustka, która w tym celu produkuje hormon zwany insuliną. W organizmie trafiająca do niego glukoza przechodzi wiele różnych procesów, do najważniejszych zalicza się glikogenolizę, glikolizę, glikogenezę, glukoneogenezę. Po każdym posiłku poziom glukozy, czyli cukru we krwi, wzrasta, na co reaguje wspomniana trzustka – zadaniem insuliny jest wyrównanie jej stanu do prawidłowego. Insulina transportuje glukozę do poszczególnych tkanek w całym organizmie, stąd jej poziom zaczyna spadać. Tam magazynowana jest w postaci polimerów – skrobi i glikogenu – które są uwalniane, kiedy rośnie na nie zapotrzebowanie. Glukoza dostarczana do organizmu ma różne źródła. Przede wszystkim może tam trafiać w czystej postaci, z pożywieniem, głównie z owocami, ale i warzywami. Może też być składową dwucukrów i węglowodanów złożonych, ale i niewielką jej część wytwarza sam organizm w procesie glukoneogenezy – produkowana jest wówczas w wątrobie, nerkach, mięśniach szkieletowych. Glukoza powszechnie wykorzystywana jest w medycynie – świetnym przykładem mogą być tutaj najzwyklejsze kroplówki. Jest używana w przemyśle farmaceutycznym jako dodatek do wielu leków, w przemyśle spożywczym (głównie jako syrop glukozowy i glikozowo-fruktozowy), a nawet w kosmetologii, ma bowiem właściwości nawilżające.

Jak wygląda badanie cukru?

Na badanie cukru zjawiamy się rano, w ten dzień trzeba wstrzymać się od większego wysiłku fizycznego, a po przyjściu do punktu pobrać przez około kwadrans siedzieć, odpoczywać. Dobrze w tym czasie wypić szklankę wody, co ułatwi samo pobranie. Materiał do badań, a więc krew, pobierany jest zazwyczaj z żyły łokciowej. Jeśli w grę wchodzi test tolerancji glukozy, zwany też krzywą cukrową, najpierw krew pobiera się na czczo, a potem trzeba wypić specjalny roztwór glukozy (75 g glukozy w 5 minut) – kolejne 2 badania mają miejsce godzinę i dwie po jego zażyciu (może się zdarzyć, ze lekarz zleci tylko jedno dodatkowe badanie, dwie godziny po wypiciu roztworu).

Jak się przygotować do badania cukru?

Na badanie cukru wpływ może mieć kilka różnych rzeczy, których nie bierzemy pod uwagę, ale które mogą zafałszować późniejsze wyniki. Do takich zalicza się niektóre leki i suplementy diety zażywane na stałe, ale i przez dłuższy czas przed badaniem – na wszelki wypadek o zażywaniu wszystkich leków i suplementów poinformować lekarza przed badaniem cukru. Do najmocniej wpływających na wyniki substancji zalicza się tabletki antykoncepcyjne, leki przeciwdepresyjne i przeciwpsychotyczne, ale i powszechniej stosowane aspiryna, diuretyki, a więc leki moczopędne, wpływające na pracę nerek, kortykosteroidy (na przykład kortyzol, kortyzon), czyli farmaceutyki oparte na hormonach, o bardzo szerokim zastosowaniu i przepisywane na wiele chorób. 2-3 dni przed badaniem nie powinno się pić żadnego alkoholu. Badanie cukru odbywa się na czczo, przed pobraniem krwi nie można niczego jeść przez 8 do 12 godzin, czasem zalecenia są jeszcze ostrzejsze i mówią o 14-16 godzinach postu: najlepiej dopytać o to swojego lekarza. Pić w tym czasie można tylko wodę, wskazania mówią nawet, żeby pić jej stosunkowo dużo. Badania cukru odbywają się w godzinach porannych, stąd przymusowa kilku/kilkunastogodzinna głodówka nie jest aż tak uciążliwa, a i sam czas ma znaczenie, ponieważ poziom cukru w organizmie waha się w zależności od pory dnia, badanie tej samej osoby rano i wieczorem dałoby nieco odmienne wyniki. Punkty pobrań przyjmują pacjentów na badania cukru standardowo między 7 a 10 rano. Specyficznym badaniem cukru jest jej pomiar po posiłku, przeprowadzany raczej tylko u diabetyków i u osób, u których na poważnie podejrzewa się cukrzycę. W takiej sytuacji pobranie krwi następuje po mniej więcej dwóch godzinach po spożyciu posiłku.

Jak często robić badania cukru?

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetycznego każda osoba, która przekroczyła wiek 45 lat, powinna regularnie co 3 lata, nawet jeśli nie ma żadnych niepokojących objawów, wykonać badania cukru. Osoby, które należą do grupy ryzyka, powinny natomiast to robić co roku. Do grupy takiej należy wcale niemałe grono społeczeństwa. W pierwszej kolejności to osoby otyłe, z nadwagą, wykazujące niską aktywność ruchową, mające nadciśnienie, predysponowane genetycznie (ktoś z bliskiej rodziny cierpi na cukrzycę), kobiety po cukrzycy ciążowej, z zespołem policystycznych jajników, które urodziły duże dziecko, powyżej 4 kg wagi, jak również chorujący na dyslipidemię. Badanie poziomu cukru we krwi raz do roku zaleca się także osobom, którym choć raz wcześniej w badaniu glukozy na czczo wyszedł wynik przekraczający normy. Osobnym tematem jest badanie glukozy u kobiet w ciąży – w tym stanie poziom cukru najczęściej rośnie. Powinny je zrobić przynajmniej dwa razy, po raz pierwszy przed 10 tygodniem ciąży, a po raz drugi między 24 a 28 tygodniem; w przypadku podwyższonych wyników powinny poddać się badaniu obciążenia glukozą, wtedy brane pod uwagę są 3 wyniki: na czczo, a także godzinę i dwie godziny po przyjęciu roztworu. Panie, u których stwierdzono cukrzycę ciążową, powinny się zaopatrzyć w glukometr i same badać się 3 razy dziennie.

Cena badania cukru jest niewysoka, badanie to należy do jednych z najtańszych, wynosi między 10-20 złotych.

Normy cukru

Ogólna norma cukru w badaniu na czczo, a więc tym najpowszechniejszym, wynosi 70-99 mg/dl (miligramów na decymetr). Za stan przedcukrzycowy uważa się w identycznym badaniu stężenie cukru we krwi na poziomie 5,6-6,9 mmol/l (100-125 mg/dl). Za tak zwany „wysoki cukier” traktowane są wyniki 7 mmol/l (126 mg/dl) i wyższe. Inne normy obowiązują w badaniach po posiłku, w tym czasie poziom cukru dość mocno się zmienia. Wtedy 7,8 mmol/l (mniej niż 140 mg/dl) uważane jest za wynik jak najbardziej prawidłowy, 7,8-11,1 mmol/l (140-199 mg/dl) to stan przedcukrzycowy, a 11,1 mmol/l (200 mg/dl) jest traktowane jako objaw hiperglikemii, a więc mówi o cukrzycy. W tej ostatniej wartości cukrzyca nie musi jednak dawać organizmowi jeszcze żadnych sygnałów, to sprawa bardzo indywidualna i są osoby, które odczuwają typowe cukrzycowe objawy dopiero przy wartości 250 mg/dl, a nawet wyższej. Poziom cukru we krwi zależny jest od wieku, trzeba więc na to także brać poprawkę – noworodki mogą się mieścić w normie w przedziale nawet 50-115 mg/dl, ogólnie dzieci mogą mieć te wartości nieco wyższe od dorosłych.

Badanie glukozy – wyniki

Badanie cukru może być istotne w diagnostyce wielu chorób. Za wysoki wynik może wskazywać na cukrzycę, ale i zapalenie trzustki, nadczynność tarczycy, niewydolność nerek, różne schorzenia sercowo-naczyniowe, zespół Cushinga i nowotwory. Zbyt niski jej poziom z kolei na choroby trzustki, wątroby, nerek, tarczycy lub ostre infekcje. Bardzo niepokojącym faktem jest pojawienie się cukru w moczu – w takim przypadku należy poddać się dokładniejszej diagnostyce.