Jaskółcze ziele – czym jest, właściwości i zastosowanie

Czym jest i jak wygląda jaskółcze ziele?

Pełna nazwa tego zioła to glistnik jaskółcze ziele. Nazwa została nadana już w starożytności, gdy zauważono, że glistnik jaskółcze ziele zakwita w momencie przylotu jaskółek, a zamiera wraz z odlotem tych ptaków. To bylina z rodziny makowatych, pospolita na terenie całej Polski, do lat 70. XX wieku uprawiana zresztą na surowiec lekarski. Bywa nazywany lokalnie złotnikiem, złotokwiatem, żółtnikiem, brodawnikiem, celidonią, cyndalią, jaskółczym gniazdem, zielem na kurzajki lub brodawki. Dorasta do wysokości około 50-100 cm, ma spore pierzaste liście, lekko owłosioną łodygę, która zazwyczaj się rozwidla i żółte kwiaty skupione po kilka w baldaszkach. Kwitnie od końca maja do września. Szybko się rozprzestrzenia, za co odpowiedzialne są… mrówki uwielbiające niektóre części nasion glistnika. Rośnie niemal wszędzie, gdzie znajdzie odpowiednio zacienione i wilgotne miejsca, przykładem rowy, podmokłe łąki, zarośla parkowe, przy drogach, pod dużymi drzewami, w zacienionych miejscach w ogrodach.

Jaskółcze ziele – właściwości lecznicze

Lecznicze właściwości jaskółczego ziela znane są od starożytności, zarówno w Europie, jak i w Chinach (kiedy został zawleczony do Ameryki Północnej, szybko stał się jednym z ziół używanych przez Indian). Badania potwierdziły, że zawiera wiele alkaloidów działających rozkurczowo na mięśnie gładkie, substancje aktywne w glistniku ponadto mają właściwości żółciopędne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, przeciwbólowe, a nawet uspokajające. Najwięcej z ponad owych 20 alkaloidów występuje w soku glistnika, ale w zasadzie poza nasionami znajdują się także w innych częściach rośliny. Najcenniejsze z nich to chelidonina, chelerytryna, berberyna, protopina, sangwinaryna i koptyzyna, które są badane nawet pod kątem działania przeciwnowotworowego. Z kolei flawonoidy, kwasy organizcne i olejki eteryczne mają pewne działanie antyalergiczne.

Glistnik – zastosowanie

W medycynie naturalnej najczęściej wykorzystuje się charakterystyczny żółto-pomarańczowy sok z glistnika – to sprawdzony sposób na kurzajki, brodawki, przede wszystkim te wywołane przez wirusa HPV. Wystarczy regularnie smarować je sokiem bezpośrednio cieknącym z łodyżki, przyniesie to nie tylko ulgę, ale może nawet doprowadzić do zniknięcia zmiany. Bez problemu preparaty na bazie glistnika do walki z nimi znajdziemy także w aptekach, cieszą się bardzo dobrą opinią jako naturalne i wysoce skuteczne. Maści i olejki z jaskółczego ziela pomagają na wiele innych schorzeń skóry, od trądziku różowatego, poprzez egzemy i łuszczyce po różne grzybice skóry. Mają zastosowanie również w mydłach, kremach i płynach odkażających. Znaleźć można nawet sok z glistnika do stosowania zewnętrznego – w takiej formie znajdziemy jaskółcze ziele w aptekach, ale i zielarniach.

Jaskółcze ziele można jednak stosować nie tylko zewnętrznie. Znajdziemy także glistnik do picia, konkretnie w formie naparów z młodych liści – herbatka taka pobudza wydzielanie żółci, wspomaga pracę układu pokarmowego, może też zwalczać pałeczki Escherichii coli. Dzięki działaniu rozkurczowemu łagodzi kolki wątrobowe i jelitowe, a nawet bóle menstruacyjne. Ma również – podobnie do maku – właściwości wyciszające i usypiające, ale nie są one zbyt intensywne. W homeopatii stosuje się granulki z glistnika, które mają pomagać na leczenie napięciowych bóli głowy, nudności i suchego kaszlu.

Ziele glistnika zbiera się w maju i na początku czerwca, a więc przed jego zakwitnięciem, natomiast korzenie, gdyż i one są wykorzystywane w fititerapii, wykopuje się jesienią (najlepiej u roślin dwu- i trzyletnich).

Przeciwwskazania do stosowania jaskółczego ziela

Na początku XXI wieku stwierdzono, że nadmierne stosowanie preparatów z glistnika może być szkodliwe, bowiem alkaloidy w nim nie tylko działają dobroczynnie na zdrowie – mogą też być w wyższym stężeniu hepatotoksyczne, a więc mogą uszkadzać wątrobę. Mowa o alkaloidach izochinolinowych. Stąd raczej ogranicza się zastosowanie glistnika w lekach, mowa o tych stosowanych doustnie. Może dojść także do zatrucia przy spożyciu surowego glistnika w zbyt wielkiej ilości – w tym przypadku pojawić się mogą ból i pieczenie w jamie ustnej, bóle brzucha, biegunki, ślinotok; w wyjątkowych sytuacjach może dojść do zawrotów głowy, spadku ciśnienia, tachykardii lub wręcz zaburzeń świadomości (pamiętajmy, że to roślina z rodziny makowatych). Zdarzały się śmiertelne zatrucia tą rośliną, mowa zwłaszcza o dzieciach. Trzeba także uważać, by dłońmi, na których jest sok, nie potrzeć oczu, może to wywołać pieczenie i łzawienie, a bez szybkiego przepłukania oka może się to zakończyć wizytą w szpitalu – glistnika najlepiej zbierać w jednorazowych rękawiczkach. W przypadku zatrucia surowym zielem glistnika lub sokiem należy – przed jak najszybszą wizytą u lekarza – podać choremu białko kurzego jaja lub mleko, które zneutralizuje na pewien czas działanie alkaloidów.

Przeciwwskazaniami do zażywania regularnie glistnika i preparatów z niego jest jaskra, niedrożność przewodów żółciowych oraz choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. Nie zaleca się stosowanie go kobietom w ciąży oraz karmiącym oraz dzieciom do 12 roku życia (wyjątkiem smarowanie zmian skórnych). Jaskółcze ziele może ponadto wchodzić w silne reakcje z farmaceutykami, stąd jego stosowanie koniecznie należy omówić z lekarzem lub farmaceutą.