Płukanie zatok – po co, kiedy i jak je wykonywać?
Płukanie zatok – co to jest?
Płukanie zatok, inaczej płukanie nosa lub irygacja, to sposób na pozbycie się zalegających tam wydzielin po infekcjach lub dolegliwościach alergicznych przez aplikację odpowiedniej zawiesiny/płynu, najczęściej wodnego roztworu soli (choć zdarza się, że lekarze do irygacji dodają na przykład antybiotyki). Płukanie zatok można przeprowadzić zarówno w warunkach domowych, jak i w gabinecie laryngologicznym. Zabieg jest przydatny przede wszystkim u małych dzieci, które same nie potrafią czyścić nosa i go odpowiednio wydmuchiwać. Ma wielorakie zadania: czyszczenie mechaniczne, osłabienie biofilmu, w którym bytują patogeny, odblokowanie rzęsek i przywrócenie im funkcji obronnych, regeneracja błony śluzowej, nawilżenie.
Wskazania do płukania zatok
Wskazaniem do płukania zatok są infekcje górnych dróg oddechowym o różnorakim charakterze – mowa tu o infekcjach wywołanych przez wirusy, bakterie, grzyby, ale i alergeny. Wszystkie one mogą prowadzić do zatkania zatok i w rezultacie do stanów zapalnych. Najlepiej irygacja sprawdzi się w przypadku zapalenia zatok przynosowych i nieżytów nosa. Zapalenie zatok jest dość powszechną chorobą, najczęściej objawiającą się bólem głowy w okolicy skroni i czoła. Wszystko jednak zależy od miejsca stanu zapalnego, w przypadku zatok szczękowych ten ból może „przesunąć się” niżej, w okolice policzków, pod oczami. Czasem pojawia się również ból z tyłu głowy i w oczodołach, co z kolei jest symptomem zapalenia zatok klinowych. Oprócz bólu pojawia się uczucie zatkanego nosa, zaburzenia węchu, ropna wydzielina spływająca z nosa lub też po ściankach gardła, co prowadzi do odchrząkiwania i kaszlu. W niektórych przypadkach z powodu owej ropnej wydzieliny wyczuwalny jest nieprzyjemny zapach z ust.
Wskazaniami do płukania zatok mogą być poza tym oczyszczenia śluzówki przy zażywaniu leków donosowych lub w przypadku stałego kontaktu z wyższymi stężeniami kurzu, pyłów, substancji drażniących w powietrzu. Niekiedy irygację zalecają też lekarze po zabiegach związanych z jamą nosową. Oprócz tego są zwolennicy płukania zatok jako jednej z form profilaktyki mającej na celu zachowanie odpowiedniej higieny nosa i zatok.
Jak bezpiecznie płukać zatoki?
Jeśli chcemy bezpiecznie przepłukać zatoki, powinniśmy dysponować odpowiednim sprzętem. Najprościej taki kupić w aptece – mowa o butelce lub irygatorze w odpowiednim rozmiarze (są też specjalne do płukania zatok u dzieci), a także gruszce lub aspiratorze do nosa, ewentualnie specjalnym czajniczku do irygacji. W domowych warunkach specjalistyczna butelka lub irygator mogą zostać zastąpione butelką po wodzie/soku z dzióbkiem lub strzykawką. Do płukania jest potrzebna odpowiednia dawka chlorku sodu, która po rozrobieniu w letniej wodzie (najlepiej o temperaturze ciała) staje się solą fizjologiczną, można też użyć wody utlenionej 3%. W tym drugim przypadku wodę należy rozcieńczyć, nierozcieńczona może być szkodliwa dla zdrowia.
Przed płukaniem zatok należy przeprowadzić czyszczenie nosa (wydmuchać go), a w trakcie irygacji głowa powinna być lekko pochylona do przodu; można stać lub siedzieć. Wyjątkiem jest przeprowadzane w gabinetach płukanie zatok metodą Proetza, a więc na leżąco, z głową odchyloną do tyłu (roztwór wprowadza się do jednej z dziurek nosa, z drugiej „wyciąga go” specjalna dysza). Po zabiegu ponownie wydmuchuje się nos. Oddychać należy przez usta, a gdyby płyn dostał się do gardła, należy go wypluć.
Płukanie zatok – środki z apteki
W aptece znajdziemy wiele gotowych środków do płukania zatok. Większość z nich ma w składzie chlorek sodu, potrzebny do zrobienia roztworu soli fizjologicznej, inne substancje mogą się już znacznie różnić, są jednak tylko środkami pomocniczymi. Mowa o dwuwęglanie sodu, ksylitolu czy chlorkach, potasu, wapnia, magnezu. Środki do płukania zatok zazwyczaj mają postać proszku umieszczonego w saszetce, który następnie rozpuszcza się w wodzie; mogą być jednak także gotowe, w fiolkach. Pamiętać należy, że dostępne są proszki do wykonania roztworów izotonicznych (zawartość chlorku sodu 0,9%), sprawdzających się przy profilaktyce i usuwaniu zanieczyszczeń czy alergenów, a także hipertonicznych (2,2 – 3%) o właściwościach kojących i udrażniających, polecane przy stanach chorobowych.
Rzecz jasna możemy odpowiedni roztwór przygotować sami, metodą domową, z przegotowanej letniej wody i soli kuchennej, trzeba jednak wiedzieć, jakie stężenie dobrać w zależności od problemu.
Płukanie zatok – przeciwwskazania i skutki uboczne
Płukania nosa nie mogą przeprowadzić osoby, które mają zupełnie zapchaną przegrodę nosową – zwyczajnie płyn przez nią nie przejdzie. Irygacja nie jest też polecana osobom z krzywą przegrodą nosową, po niedawno przebytych zabiegach związanych z tą częścią ciała, z infekcjami uszu, częstymi krwawieniami z nosa, uszkodzeniami śluzówki w nosie. Zdarza się, że można być uczulonym na jakieś składniki gotowych płukanek. Osobną grupą są cierpiący na zaburzenia równowagi – w tym przypadku dochodzi do zmian w ciśnieniu w jamie nosowej i jej okolicy, co może się przekładać na późniejsze bóle głowy.
Przeprowadzając oczyszczanie zatok należy zwrócić uwagę na to, by urządzenie do irygacji było czyste. Roztworu nie należy podawać mocnym strumieniem, może to uszkodzić błony śluzowe lub wręcz przesunąć zanieczyszczenia do uszu. Sam zabieg nie powinien być przeprowadzany zbyt często, gdyż wpływa niekorzystnie na ruchomość rzęsek, które u zdrowego człowieka mają za zadanie samoistnie usuwać wszelkie zanieczyszczenia z nosa. W przypadkach terapeutycznych zaleca się 2 zabiegi płukania zatok dziennie, profilaktycznie natomiast najlepiej 2-3 razy w tygodniu, a maksymalnie raz dziennie.
